De poort van bewustzijn

In mijn blog van 22 mei 2022 had ik aan het eind het volgende getypt:

“Mijns inziens zijn niet de stofjes of vormen in het brein de oorzaak van autisme of hoogbegaafdheid, maar ligt de oorzaak veel dieper en is het eerder andersom: hoe ons bewustzijn een relatie is aangegaan met onze fysieke bouwstenen en de wereld daaromheen. Zowel bewustzijn van binnenuit als de prikkels van buitenaf beïnvloeden de ontwikkeling van ons brein, dat in respons weer bepaalde reacties kan geven naar ons lichaam, gevoel of handelen. Maar dat is een onderwerp voor een andere blogpost.”

Graag ga ik hier nu wat dieper op in. Wat bedoel ik hier precies mee? Hoe zou dit samen kunnen hangen met zaken als autisme of hoogbegaafdheid?

Getekende hand met energiebanen, 2010, Barbara de Ligt

Allereerst ga ik in op mijn zienswijze waarin ik de mens zie als poort tussen hemel en aarde. Vervolgens deel ik wat over mijn impressie dat materie inherent is aan bewustzijn en niet omgekeerd (zoals we hier in het westen meestal aangeleerd krijgen) en tenslotte nog een stukje over aparte bewustzijnservaringen die ik zelf heb gehad.

Onszelf als poort tussen hemel en aarde

Zelf ervaar ik de mens als een soort poort tussen hemel en aarde, waardoorheen bewustzijn stroomt en waardoor wij in staat zijn om met de natuur ‘mee te bouwen’ of te ‘co-creëren’. Met ‘hemel’ bedoel ik hier: de onstoffelijke binnenwereld; de wereld van louter bewustzijn, gedachten en subtielere energie. Met ‘aarde’ bedoel ik: onze verdichte, stoffelijke 3D-wereld; de tastbare (buiten)wereld. Wij mensen en al onze fysieke lichaamsonderdelen bestaan zelf weer uit vaststaande, materiële lagen, maar ook subtielere lagen die een beetje tot zeer flexibel en veranderlijk zijn; ze gaan als het ware vloeibaar in elkaar over en vormen daardoor een grenzeloos spectrum. Onze genetische aanleg heeft daarbij een aanzienlijke invloed op de vaststaande, stoffelijke lagen, en onze levenservaringen, gedachten, zelfzorg en andere invloeden van buitenaf, hebben weer vooral invloed op de veranderlijke lagen (maar kunnen ook een diepe impact hebben op de fysieke laag).

Even een disclaimertje tussendoor: Hoewel ik hier zaken omschrijf die voor mij waar zijn, wil dat overigens nog niet zeggen dat ze voor jou ook waar zijn. Ik ben mij ervan bewust dat mijn waarheid kan veranderen, door wat dan ook. Wat ik hier omschrijf is slechts mijn eigen visie, voortkomend uit eigen ervaring en onderzoek.

Wat ik hier op het gebied van bewustzijn probeer te omschrijven, voelt verder wel als een flinke uitdaging. Ten eerste, omdat de taal beperkend is en ten tweede omdat dit onderwerp het ‘gewone’ 3D-bewustzijn, wat wij doorgaans vooral dagelijks ervaren, en het rationele bewustzijn te boven gaat. 3D-bewustzijn verwijst naar onze fysieke, driedimensionale wereld, die we met z’n allen delen (maar die ook niet iedereen weer altijd op dezelfde wijze waarneemt; denk bv. aan een blinde of een dove). Het is de wereld die we met onze ‘gewone’ vijf zintuigen kunnen waarnemen (zien, voelen, ruiken, horen, proeven). Het onstoffelijke is multidimensionaal en meestal hogerdimensionaal. We kunnen tot op bepaalde hoogtes tot rationeel begrip komen van dit alles, maar hoe dieper je gaat, hoe complexer het wordt. Op een gegeven moment kom je in aanraking met een diepte waarop je geen ratio meer kunt toepassen, maar slechts kunt waarnemen (als je je wereld dan toch rationeel probeert te 'vangen', verlies je aan contact met die wereld).

Dus hoe zie ik die poort tussen hemel en aarde dan verder? Het is eigenlijk niet één poort, maar een geheel dat bestaat uit allerlei doorgangen. Elke poort heeft met een andere subwereld of functie te maken. Een groot deel van de poort bestaat uit ons neurologisch systeem (hersenen, ruggenmerg en alle zenuwen). Aangezien het hart ook hersencellen heeft (HeartMath Institute, 2015; https://www.heartmath.org/resources/infographic/mysteries-of-the-heart/), is dit ook zeer met het bewustzijnssysteem verbonden (eigenlijk is alles met elkaar verbonden binnen één geheel).

De poort filtert wat van buiten naar binnen komt en omgekeerd (fysieke en niet-fysieke prikkels). De aard van de poort bepaalt ook hoe we filteren en vervolgens informatie en prikkels verwerken en eventueel weer teruggeven aan de wereld. Misschien heb je bijvoorbeeld een poort die eerst alle prikkels wil sorteren voordat je ernaar kunt kijken. Of je hebt een poort die vrijwel direct de prikkels naar passende afdelingen weet te sturen, zodat je meteen een helder overzicht van iets hebt en verbanden kunt leggen, zonder dat er een opeenhoping ontstaat (vergelijkbaar met het werkgeheugen van een computer; zie ‘informatieverwerkingstheorie’ uit de ontwikkelingspsychologie). De aard van de poort bepaalt hier op z’n beurt weer hoe die informatie kan worden omgezet in communicatie (spraak, schrift, beeldend) of in een andere praktische handeling. Tegelijkertijd zijn we ook nog verbonden met het bewustzijn dat zelf naar de poort kan kijken (metacognitie). Aan de hand daarvan kunnen we de aard van de poort weer enigszins beïnvloeden en zo krijgen we weer een soort van Droste-effect...

Bij autisten, hoogsensitieven en hoogbegaafden is de poort mijns inziens (al / nog) wat verfijnder afgesteld of ontwikkeld. De oorzaak hiervan kan bij tal van bronnen liggen, zoals angst, stress en/of erfelijkheid. Er zitten meer doorgangen in de poort, waardoor meer prikkels vanuit de buitenwereld binnenkomen (en omgekeerd). Indrukken kunnen inslaan als een bom, waarna de persoon in kwestie even moet rusten, om vervolgens de grote hoeveelheid aan prikkels grondig te kunnen verwerken. Vooral een autist heeft hier vaak tijd voor nodig en kan daardoor wat trager zijn in de communicatie. Wanneer het verwerken niet (goed) lukt, ontstaat de opeenhoping in het werkgeheugen en kan er een autistische burnout of meltdown ontstaan. Bij de naar buiten gerichte communicatie blijkt het vaak zo te zijn dat autisten graag zo precies mogelijk de juiste woorden willen vinden voor wat ze voelen en denken, waardoor ook dit stuk voor vertraging kan zorgen. Als een gewoonte daarentegen is ingesleten, is deze ook vaak echt goed ingesleten en zweert een autist hierbij - hij is er heel precies en snel in geworden en wil het niet meer op andere wijze doen.

Vergelijken met de Intense World Theory

In het verlengde hiervan past mijn kijk ook wel bij de Intense World Theory. In het volgende artikel van Jasper de Jong wordt in het kort uitgelegd wat deze theorie inhoudt: https://dokterbosman.nl/dossiers/autisme/intense-world-theory-alternatieve-theorie-voor-autisme/ . Ik quote hieruit het volgende stukje:

“Het Intense World Syndrome of de Intense World Theory (Markram, Markram & Rinaldi, 2007) gaat er vanuit dat er bepaalde lokale neurale netwerken (aan elkaar verbonden zenuwcellen met een specifieke functie) in het brein van mensen met autisme hyperactief (supercharged) zijn. Het idee bestaat dat deze hyperactieve netwerken autonoom worden en in het geheugen ingesleten raken. Dit zorgt voor een overdreven waarneming (hyper-perception), overdreven aandacht (hyper-attention), extreem geheugen (hyper-memory) en extreme emotionaliteit (hyper-emotionality). Deze zaken kunnen ertoe leiden dat de omgeving door sommige mensen met een autisme spectrumstoornis (ASS) zo intens worden ervaren dat ze zich hier het liefst van afkeren. Dit zou kunnen verklaren waarom mensen met autisme (sociale) situaties vermijden of zich er uit terugtrekken.”

Het stuk waarin staat dat er bij autistische mensen sprake is van ‘supercharged lokale neurale netwerken’, resoneert met mijn eigen vermoeden van hoe het in elkaar zou kunnen zitten. Hoe ik dat m.b.t. de poort voor mij zie, is dat het neurologisch systeem (hersenen, ruggenmerg en alle zenuwen) het centrale fysieke onderdeel is van de poort. Net als bij een fractal, gaan de onderdelen van dit systeem aan de uiteinden eindeloos en gedetailleerd door (alleen zie je dat 'eindeloze' misschien fysiek niet onder een microscoop). Mijn indruk is dat de uiteinden van de neurale netwerken bij neurotypische mensen mogelijk minder verfijnd zijn dan bij bv. autisten en hoogsensitieven of hoogbegaafden, waardoor prikkels sneller verwerkt worden, ze minder last hebben van sensorische omgevingsruis en ze daardoor ‘rakende issues’ sneller kunnen loslaten. De poort van een autist, hoogsensitieve of hoogbegaafde is gemiddeld gezien dus verfijnder afgesteld op het doorlaten van prikkels/informatie dan bij anderen, maar doordat er zoveel doorkomt, is er meestal behoefte aan een diepere rust en meer tijd voor verwerking. Dit wil allemaal overigens niet zeggen dat bij neurotypische mensen die verfijning niet zou kunnen toenemen. Ik geloof erin dat allerlei ontwikkeling mogelijk is onder de juiste omstandigheden!

Bij een hoogbegaafde en hoogsensitieve persoon hoeft er natuurlijk geen sprake te zijn van ASS. Wanneer er geen sprake is van nadelige ASS-symptomen, zouden er logischerwijs ook minder belemmeringen in de poort kunnen zijn, waardoor er meer balans is en deze nog beter functioneert. Omgekeerd kan de poort misschien wel dermate intens verfijnd zijn, dat het juist ASS-symptomen oplevert in een omgeving die niet passend is.

Bewustzijn inherent aan materie?

We hebben in dit deel van de wereld o.h.a. de neiging om te denken dat onze hersenen bewustzijn creëren, maar hier is niets over bewezen. Het is louter een gedachtegang die gebaseerd is op de overtuiging dat alles zijn oorsprong zou vinden in materie - en dus inherent zou zijn aan materie. Niets lijkt echter minder waar te zijn als we kijken naar recente ontdekkingen in de kwantumfysica. Bovendien doen de verhalen van talloze mensen met een bijna-doodervaring, coma of out-of-body-experience, anders vermoeden. Bijvoorbeeld, wanneer de hersen- en/of hartactiviteit van een (coma)patiënt volgens meetapparatuur volledig is uitgeschakeld, schijnen vele van die mensen nog (intens) bewuste toestanden te ervaren waarover ze na afloop konden vertellen. In het boek ‘Eindeloos bewustzijn’ van cardioloog Pim van Lommel, wordt hier uitgebreid over gesproken. Het zouden niet de hersenen zijn die het bewustzijn creëren, maar de hersenen hebben wel een invloed op het bewustzijn.

'Ja, maar waar komt bewustzijn dan vandaan?' - Ik ervaar het als dat alles voortkomt en leeft in één grote zee van bewustzijn. Eén groot, eindeloos veld van mogelijkheden - door onderzoekers en wetenschappers ook wel het 'kwantumveld' of 'nulpuntveld' genoemd. Wij zijn zelf een onderdeeltje van dat bewustzijn en we kunnen in- en uitzoomen op het geheel. Wat er door ons heen de gemanifesteerde, materiële wereld in en uit stroomt, zegt wat over hoe we als individu in de wereld staan.

Eigen aparte ervaringen met bewustzijn

Aparte bewustzijnservaringen van mensen boeien mij altijd enorm. Zelf heb ik (gelukkig) nooit een bijna-doodervaring gehad, maar ik heb wel wat ‘gekke’ ervaringen met bewustzijn gehad. Ik zal deze blogpost eindigen met drie van die ervaringen:

• Tijdens een operatie met volledige narcose: Ik kwam als 10-jarige bij bewustzijn middenin een operatie. Mijn lichaam was helemaal verlamd, maar ik voelde me zalig. Ik kon alles horen wat de chirurgen zeiden, maar zag verder niets. Ik hoorde dat de één aan de ander vroeg: “Weet jij nog een goede mop?” En ze gingen elkaar moppen vertellen… Dit komt misschien een beetje ongepast over voor de één, maar voor mij was dat toen een teken dat alles in orde was. Na afloop heb ik gevraagd of ze elkaar moppen hadden verteld en mijn arts antwoordde: “Dat doen we wel eens.”

• Door mijn kamer lopen terwijl ik in bed lig: Als kind had wel ik wel eens de rare ervaring ineens in mijn kamer te staan of lopen terwijl ik in bed lag. Alles was energetisch en pixelig. Het voelde niet hetzelfde als een droom. Ik wilde het licht in de kamer aan doen, maar het werd niet lichter. Ik vond het wat griezelig en zorgde dat ik weer in bed (mijn lichaam) was. Verder ben ik nooit gegaan, voor zover ik me bewust kan herinneren. Daarna werd ik een soort van verlamd wakker, maar dat duurde heel kort. Als ik op mijn ledematen focuste, kwam gevoel en beweging terug.

• Mij enige psilocybinetrip (uit 2010) tot nu toe: Ik kon zien wat voor insect er zat op het blad van een boom die 5-10 m verderop van mij stond. Ik kon ook overal de energiebanen in zien en ik wist wat er met mijn lijf zou gebeuren als ik een bepaald blad of iets anders uit de natuur tot mij zou nemen om te consumeren. Ik kon ook de binnenkant van mijn lijf zien, waarvan het brein heel duidelijk was. Alles wat ik voelde, lichtte op als een 3D-plaatje. Door dat licht worden, kon ik het zien. Ook de energiecentra of chakra’s werden door mij bewust waargenomen, gezien en bevestigd. Delen van deze trip waren ook onprettig en daardoor heb ik me er verder nog lange tijd niet klaar voor gevoeld om dit stuk verder te exploreren, maar de nieuwsgierigheid en het verlangen om in die bewust waarnemende verbondenheid te kunnen leven, is wel gebleven. Ik voel dat ik er nu wel klaar voor zou zijn om dit stuk verder te exploreren, maar heb nog geen concrete plannen. Een onderdeel van het ‘onprettige’ was het volledig uit mijn lichaam gaan. Ik had hier een enorme angst op zitten en was bang echt dood te gaan. Op een gegeven moment voelde ik me steeds meer uit mijn lichaam getrokken en daar kreeg ik een heel onverantwoordelijk en angstig gevoel bij. Volgens kenners ga je dan gelukkig niet dood, maar is het slechts een illusionaire uitdaging van het ego, en is het juist goed om je daaraan over te geven... Hoe dan ook, ik wist toen alleen niet hoe ik me daaraan moest overgeven en met al mijn aandacht bleef ik focussen op mijn lijf en nam ik voedsel tot me totdat de trip was uitgewerkt. Na de trip lag het hele railnetwerk van Nederland plat en dat zou in de buurt zijn ontstaan van waar ik me tijdens die trip bevonden had. Ik de sterke indruk dat dat door de weerstand kwam die ik in de ether had uitgevoerd... (maar kon hier wel op reflecteren met een knipoog ;-) )... Twee nachten later had ik een heilzame out-of-body-ervaring gehad, maar die kan ik me inhoudelijk helaas niet goed meer herinneren. Wel dat ik echt ver weg was geweest en dat iets of iemand mij had geheeld. Het voelde echt wel anders dan een droom.